Ta ki Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi Başkanı Doç. Dr. Salim Atay ile tanışıncaya kadar. Türkiye'de 5.1 milyonu kamuda olmak üzere toplam 32.8 milyon çalışan bulunuyor. Geçen Cuma günü İnsan Kaynakları Meslek Derneği'nin 'Dönüşümü Başlat' temalı konferansında dinlediğim Atay, 'önünde insan olan tek meslek grubu' tanımı ile önemini vurguladığı insan kaynaklarının Türkiye'de hala kat etmesi gereken uzun bir mesafe olduğuna dikkat çekti. Ardından Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi'nin başta geliştirdiği dijital çözümler olmak üzere yurtdışında da yankı bulan çalışmalarından söz etti. Kamuoyunda zaman zaman gündeme gelen liyakat tartışmalarına ilişkin ezber bozan bilgiler de aktaran Atay'ın anlattıklarından öne çıkan mesajlar şöyle: Göreve ilk geldiğimde kamuda bir çalışan memnuniyeti anketi yaptık. Bugüne kadar 15 milyon kişi Kariyer Kapısı üzerinden işe başvurdu. Bunlardan 5 milyon kişinin işlemi yapıldı. Örneğin 2019'da 20-24 yaş arası işsizlik yüzde 28.3 iken, 2024'te bu rakam yüzde 16.2'e düştü. Mesleki Eğitimden İstihdama Geçiş Sistemi'nde de 19-24 yaş arası gençleri hedefliyoruz. Onun için Toplum 5.0 diyoruz.

179 ülkenin katılımcılarını Bakü'de toplayan COP29, 22 Kasım'da sona erdi ancak yankıları devam ediyor. Sebep, iklim krizinin finansmanı konusunda 1.2 trilyon dolar yerine 300 milyar dolarlık fon oluşturulması kararının neden olduğu (büyük) hayal kırıklığı. COP29'un ardından oluşan bu gündemin gölgesinde buluştuğumuz Sabancı Holding Enerji Grubu Başkanı ve Enerjisa Enerji Yönetim Kurulu Başkanı Kıvanç Zaimler de iklim değişikliği ile mücadelede tarafların daha fazla sorumluluk almaları gerektiğinin altını çizenlerden. Dolayısıyla'Kayıp ve Hasar' kavramı ile ilgili en yerinde tespitlerden birini yapıyor: "Tarihsel olarak yüksek emisyonlardan sorumlu sanayileşmiş ülkelerin, gelişmekte olan ülkelerdeki iklim krizinin etkilerini azaltmak adına finansal destek sağlamasını talep eden bir adalet çağrısı." Ancak Zaimler ile sohbetimizin asıl konusu Türkiye'nin enerjide 2035 yol haritası oldu. Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar tarafından açıklanan 2035 Eylem Planı'na ilişkin, 'gerçekçi ve bir o kadar zor' ifadesini kullanan Zaimler, "Fakat ev ödevlerimizi iyi yapmamız durumunda imkansız olarak görmüyorum" dedi. 2035 yılına kadar yapılması gereken yenilenebilir enerji yatırımı bugünün dört katı olarak planlandığını ve bunun ülkemize maliyetinin hem altyapı, hem üstyapı yatırımlarıyla 115 milyar dolar civarında olduğuna işaret etti. O zaman arz güvenliği sağlayamazsınız. Ucuz ama bu sefer arz güvenliği yine yok.

Ancak 2000'lerin başında (o dönemin en cazip yatırımı olmasa da) enerji sektörüne yatırım yapmaları ve özellikle yenilenebilir enerjiye odaklanmaları ciddi bir stratejik adımın işareti. Zira yaklaşık 700 MW yenilenebilir enerji kapasitesiyle alanında Türkiye'nin ilk beş oyuncusundan biri olan Eksim Holding, geçen yılı 123 milyar TL gelirle kapattı. Şu anda yapımı süren 200 MW'ı aşan güneş enerjisi santra li ve kurulumu devam eden rüzgar santrallerinden gelecek kapasite ile 2025 sonun da Holding, toplam kurulu güçte 1000 MW'ı aşacak. Enerjide küresel bir oyuncu olma hedefiyle hareket ettiklerini belirten Tivnikli, bu hedefle hem üretimde, hem dağıtımda enerjiye 2029'a kadar 3 milyar dolarlık yatırım yapacaklarını ve böylece to plam kurulu güçte 2100 MW'ye çıkacaklarını açıkladı. Sektörü yakından takip eden Tivnikli'nin şu sözleri Eksim Holding'in yeni dönem stratejisine ilişkin ipuçları veriyor: "Belki babam hayatta olsaydı farklı alanlarla daha yakından ilgilenebilirdik. Örneğin, bir dönem savunma sanayine ilgi duyuyordum. Ancak görevi devraldığımda ilk iki sene hiçbir yeni işe girmeyeceğim diye sınır koydum. Var olan işlerde genişlemeler, rüzgar santrallerine ilaveler yaptık. Gıdada tesislerimizin üretim kapasitelerini artırdık. Yani mevcut işlerimizi geliştirdik ancak sıfırdan bir işe girmek istemedik. Babamın hastalığından önce savunma sanayinde yerli motor yapımında belli bir yere gelmiştik. Ben hala doğru bir fırsat olursa neden olmasın diyorum. Savunma sanayimiz kendi ayakları üzerinde durabildiği bir alan oluşturdu ve gelişim sürüyor. Dolayısıyla bu zamandan sonra sıfırdan bir iş geliştirmek yerine kurumsal bir yapıya dahil olmak ve gelişimi birlikte sürdürmek daha efektif olacaktır diye düşünüyorum." Ukrayna ve Gürcistan'daki enerji yatırımlarına yeni ülkeleri eklemeyi hedefleyen Tivnikli'nin yurt dışı büyüme planları arasında gıdada var.

Narin'in turizmde lig atlamanın ve cari açığı nasıl daha güçlü finanse edebileceğimizi anlattığı formülünden önce bu yıl 4.'sü gerçekleşen TIF-2024'den kısaca bahsedeyim; 10 trilyon dolara yaklaşan küresel turizm ve seyahat ekosisteminin en önemli uluslararası buluşmalarından biri. Turist sayısında 11. sırada olan Birleşik Arap Emirlikleri, gelirde 6 sıra birden atlıyor ve ilk 5 ülke arasında yer alıyor. Bugün Türkiye'nin 21 bin 900 tesiste yaklaşık 2.1 milyon yatak kapasitesi var. Bu senaryolar eşliğinde yıllara göre turizmde yapılan yatırım ve elde edilen gelirlere baktığımızda; 1980 ile 2024 arasında toplam turizm yatırımları, 150 milyar doları buluyor. Biz dönüşüm senaryolarımızda 2025-2033 arasında yayılmış minimum 72 milyar dolara ulaşan bir yatırım, Türkiye turizminin çok önemli bir noktaya getireceğine inanıyoruz. ● Dönüşüm senaryomuzla ulaşacağımız sonucu daha somut göstermek gerekirse; 1980 ile 2024 Eylül arası 44 yılda Türkiye'nin toplam turizm geliri 729,4 milyar dolar. Eğer 72 milyar dolarlık, yıllara yayılan bir yatırım yapabilirsek 2025-2033 yılları arasında ulaşabileceğimiz turizm gelirinin 1.078,7 milyar doları bulabileceğini hesaplıyoruz.

Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de 11 Kasım'dan bu yana devam eden COP29 (BM İklim Değişikliği Konferansı) resmi toplantıları dün sona erdi. 1 97 ülkenin temsil edildiği ve yaklaşık 75 bin uluslararası katılımcının yerinde takip ettiği zirvenin iklim krizinin önlenmesine ilişkin çabalara ne kadar ve nasıl katkı sağlayacağı önümüzdeki günlerde netleşecek. Ondan önce Bakü'den izlenimlerimi ve uluslararası iklim çevrelerindeki yansımalarını aktarayım. Socar Türkiye'nin davetlisi olarak takip ettiğim COP29'da Bakü yönetiminin en büyük çabası, iklim değişikliği ile mücadelenin finansmanı için etkili bir mekanizma oluşturulması konusunda odu. İklim değişikliği ile mücadele için gelişmekte olan ülkelere yönelik 1 trilyon dolarlık fon oluşturulması müzakerelerinde bağlayıcı bir karara varılamadı. Kurumun etkileyici sürdürülebilirlik stratejisini anlatarak söze başlayan Gülten, PTT'nin yaya kuryelerinin her gün dünyanın çevresini 10 kez turlayacak kadar yürüdüklerine işaret etti.

Bir de 2026'daki COP31'e talip, G20 üyesi iki ülkenin yani Türkiye ve Avustralya liderlerinin şu anda bir arada olduğunu düşündüğümüzde Bakü ve Rio gündemlerinin birbirine fazlasıyla karışacağını ve hatta sonuçlarını etkileyeceğini söyleyebiliriz. 197 ülkenin temsil edildiği COP29, sonuç bildirgesi üzerinde anlaşma sağlanırsa bu Cuma günü sona eriyor. Hepimizin geleceğinin konuşulduğu COP29 izlenimlerimi cumartesi gününe bırakıp önce COP31 yarışının sıcak gündemini aktarayım. Resmî ülke heyetlerinin toplantılarının yapıldığı özel alanda buluştuğumuz Hasar, " Türkiye, Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan'ın açıkladığı üzere COP31'i almakta son derece kararlı " diyerek girdi ve ardından Türkiye'nin avantajlarını sıraladı: Hiçbir gelişmiş ülke ne yazık ki gelişmekte olan ya da az gelişmiş ülkelerin gündemini tam olarak Türkiye kadar anlayamıyor, gerekli empatiyi kuramıyor. Ayrıca Türkiye Avrustralya gibi petrol ihracatçısı bir ülke değil. Bir diğeri de Türkiye'nin iklim felaketlerinin en fazla yaşandığı 3 kırılgan iklim hazasından biri olan Akdeniz İklim Havzası' nda yer alması. Türkiye lehine işleyen bir diğer konu da Avustralya'nın 2025'te seçime gidecek olması. Başkan Hasar son olarak Türkiye'nin parçası olduğu 30 üyeli Batı Avrupa ve Diğerleri (Western Europe and Others) ülke grubunda yer aldığına ve burada Türkiye'nin evsahipliği için bir konsensüs olması gerektiğine değindi.

Ve bu kez doğduğu topraklardan yani Hatay'dan yola çıktı. 6 Şubat depremlerinin ardından başta Hatay olmak üzere bölgede istihdamı destekleyecek şekilde bir proje arayışına giren Yentür, aslında uzun zamandır planladığı zanaatkarlık mirasına da sahip çıkan bir girişime imza attı. Hatay Valiliği, Defne ve Arsuz belediyeleriyle iş birliği yaparak tüm fiziksel zorluklara rağmen bölgedeki önemli zanaatkarlara ulaştı. Ancak Yentür, bölgedeki istihdama katkı sağlamak için Hatay'a bir halı-kilim atölyesi kuracaklarını söyledi. Böylece 2018'de İşim Gücüm Budur Benim adıyla ilk kitabını yayınlayan Bülent Eczacıbaşı'nın, yaptığı seyahatlerde çektiği fotoğrafları topladığı Yoldan (2020) ve Dönüşümden Yansımalar (2022) ve denemelerini topladığı Aklımızda Bulunsun (2022) adlı yapıtları ile birlikte yazdığı kitap sayısı 5'e ulaştı.

Böylece Kownatzki'nin cevabı bu yazıya da başlık oldu: "Evet, bizim gözlerimiz bu yönde, artık herkes yeni yerler keşfetmek istiyor. Avrupalı kayak destinasyonlarının ardından Türkiye ilgilerini çekiyor. Direkt uçuş da olduğu için Kayseri'ye geliyorlar. Erzurum da aynı şekilde. SunExpress, 2024- 25 kış sezonu için ağına 16 yeni rota ekleyerek şirket tarihindeki en geniş kış uçuş ağına ulaştı. Adımız da güneş var ama biz yaz-kış tüm yıl turizmi destekliyoruz. Türkiye'nin turizm elçisi olarak, Türkiye'yi yurt dışında tanıtmak, güneş ve deniz turizminin yanı sıra tarih, kültür, spor ve gastronomi değerleriyle de yıl boyunca ziyaret edilen bir turizm destinasyonu olmasına katkı sağlamayı hedefliyoruz." SunExpress'in en çok hizmet ihracatı yapan 3. büyük şirket olduğunu ve 2023 yılında Türkiye ekonomisine 1.8 milyar dolar katkı sağladığını hatırlatan Kownatzki, 2023 yılında Almanya'dan Türkiye'ye seyahat eden ziyaretçilerin yüzde 50'sinden fazlasını taşıdığına işaret etti. Kownatzki'nin verdiği bilgiye göre Boeing 737-800 ve 737-8 uçakları bulunan SunExpress bugün 77 uçaklık bir filoyla hizmet veriyor. Son olarak 16 yeni rotayla giriş yaptığı 2024-25 sezonunda hedeflediği büyümeyi yakalamak için 170 pilot, 400 kabin üyesi ve 200'den fazla yer personelinin işe alınacağı bilgisini paylaşan Kownaztki, sözlerini, "Bir ülke, hem ekonomik büyümesiyle hem de her geçen gün turizmde artan cazibesiyle Türkiye bizim için fantastik bir ülke. Biz de ülkenin gelişimine paralel büyümeye devam edeceğiz" diyerek tamamladı.

5-7 Kasım tarihlerinde Londra'da gerçekleşen WTM-2024'e, bu yıl 1 85 ülkeden 4 binin üzerinde kurum ve 40 binden fazla turizm profesyoneli katıldı. Türkiye'nin turizm elçisi olarak görülen SunExpress'in CEO'su Max Kownatzki, CEO Yardımcısı Tuncay Eminoğlu ile birlikte ziyaret ettiğim fuarda, Türkiye'nin ülke standı yine ilgi odağıydı. Bu arada yeri gelmişken SABAH'ın Türkiye'nin turizm potansiyelini ve önemli turizm yatırımlarını tanıttığı WTM'ye özel gazetesinin de son derece aydınlatıcı bir kaynak olarak stant ziyaretçilerinin dikkatini çektiğini belirtmeliyim. Türkiye cömertliğini renkli etnik görüntüler yerine ikramlarında sağlamıştı. 2024 yılında turist sayısının 2019 rakamlarını yani pandemi öncesini aşarak 1.5 milyarı geçmesi bekleniyor. Ne diyelim, hem ziyaret hem ticaret artacak. Turizm yatırımcısına duyurulur.

Seçim yılı olacak diyerek başladığımız 2024'ün son virajına girerken bugün nihayet ABD seçmeni de sandık başına gidiyor. Yeni döneme hazırlık yapanlar ve özellikle 2025 bütçelerini nihayetlendirmek isteyen şirketler bekledikleri cevabı yani ABD'nin 47. Başkanı'nın kim olacağını bugün olmasa bile yarın sabah erken saatlerde alacaklar. Artık hepimiz biliyoruz ki; ABD seçimlerinin sonuçları sadece ABD'yi ilgilendirmiyor. Yasama açısından da eli rahat olan Trump'ın kampanya sürecinde açıkladığı Çin'e yönelik yüzde 60'lık tarife uygulaması dâhil korumacı politikalarını hayata geçirmesi ABD'de enflasyonun yeniden yükselişe geçmesiyle sonuçlanacak. Ekonomi politikalarını açıklamada Trump'tan daha çekingen davranan Harris döneminin ABD için vergiler ve tarifeler açısından daha ılımlı bir süreç olması bekleniyor. Son olarak ABD'de seçimi kim kazanırsa kazansın 2025'in dünya için zor bir yıl olacağının beklendiğini söyleyelim.

Yaprakların sarının ve kırmızının en güzel tonlarına büründüğü kasım ayı genelde şirketlerin bütçe dönemidir. Diğeri se 11-22 Kasım'da Bakü'de gerçekleşecek BM İklim Konferansı (COP29). Şirketlerin hemen hepsi nihai pozisyonlarına 5 Kasım seçimlerinin sonuçlarına göre karar verecek demek pek yanlış olmaz. Bu siyasi gündemle pek ilgisi yok gibi görünen COP29'u da aynı potada sayıyorum çünkü BM'nin İklim Konferansları giderek önem kazanıyor. Geçenlerde tıpkı finansal denetim ve raporlama hususları için yapılan sınavlar gibi sürdürülebilirlik yolundaki faaliyetlerin ölçülmesi ve raporlanması süreçlerine ilişkin SPK bünyesinde bir sınav yapıldığını duymuştum. Günsel'in bahsettiği sınavın ilki 21 Eylül'de yapıldı.

1000'DEN FAZLA ŞİRKET Türkiye'nin en kapsamlı yeşil izlenebilirlik araştırması olarak dikkat çeken S-500 Araştırması 12 farklı başlık üzerine inşa edildi. Türkiye'nin en büyük 1000'den fazla şirketinin sürdürülebilirlik karnesinin incelendiği araştırmada bu yıl ilk kez şirketlerin yeşil izlenebilirlik skoru hesaplandı ve INBUSINESS S-500 LİSTESİ oluşturuldu. İLERLEME DALGASI Detaylarını INBUSINESS'ın kasım sayısında okuyabileceğiniz S-500 Araştırması'ndan bir iki dikkat çeken sonucu paylaşmam gerekirse; Özellikle pandemiden sonra Türkiye'de köklü şirketlerden başlayarak hızla tabana yayılan bir sürdürülebilirlik dalgası var. 2010'da sadece 12 şirketin yanıt verdiği CDP'ye 2023 itibarıyla katılanların sayısı 116'ya ulaştı. S-500 listesinde UNGC imzacısı 355 şirket yer alırken, WEPs imzacısı şirket sayısı ise 202. Listede 2030 için emisyon (kapsam 1 ve 2) azaltım taahhütleri ile net sıfır hedefleri olan ve bu başlık altında emisyonlarını ölçen ve buna göre aksiyon almaya çalışan tam 381 şirket var. Şirketlerin ürün portföylerinde sürdürülebilir ürünlerin payının da incelendiği araştırmada bu şekilde 112 şirket bulunuyor.